جنبش سبز، جنبش مجموعه‌ای از نیروهاست
گفتگوی علی خردپیر با مهدی فتاپور
29.08.2010
آقای فتاپور، شما مهمترین اتفاق در رابطه با تغییر آرایش نیروهای سیاسی داخل ایران
را چه می‌بینید؟ آیا اساسا تغییر عمده‌ای را ملاحظه می‌کنید؟
پس از ۲۲ خرداد شرایطی در کشور به وجود آمد که دیگر امکان بازگشت به قبل را ندارد.
برخی از سران حکومت که فکر می‌کنند با دستگیری و سرکوب می‌توانند شرایط را به دوران
قبل بازگردانند مستند به یک سال گذشته، دچار خطا هستند. مردم به نیروی خود اعتماد
پیدا کردند، درباره حق مشارکت در مسایل سیاسی به عنوان یک خواست محوری آگاهی پیدا
کرده اند. این خواست در اقصا نقاط کشور و در میان اقشار گوناگون مردم ریشه دوانده
است. مهم تر از همه اینکه مسوولان رژیم به نسبت گذشته اقتدار خود را از دست داده
است و اکثریت مردم ادامه شرایط موجود را نمی‌خواهند و از هر فرصتی می‌توانند برای
طرح خواست‌های استفاده کنند.
اما چه اتفاقی در جناح‌های حکومت افتاد؟ آیا ریزشی در جناح نزدیک به حاکمیت و
همچنین تغییر نگاه اصلاح طلبان می‌بینید یا اینکه فکر می‌کنید خواست‌ها با روند
گذشته در حال پیگیری است؟
جنبش سبز یک مجموعه از نیروهاست. کسانی در این جنبش به عنوان ناراضیان شرایط شرکت
کردند چراکه فکر می‌کردند رژیم به همین شکل و همین چارچوب عمومی باید کارآرا تر
باشد. آنان بر این باور بودند که آقای احمدی نژاد حکومت را به خطر انداخته است.
نمونه این طرز تفکر آقای‌هاشمی رفسنجانی و برخی از نمایندگان مجلس خبرگان بوده اند
که برخورد مثبتی با جنبش می‌کنند. کسانی هم در این جنبش مشارکت داشته اند که فکر
می‌کنند باید تحولات سیاسی بیادینی در جامعه به وجود آید. کسانی که مخالف تبعیض
اند. تبعیضی که در همه ابعاد در جامعه ما نمایان است. تبعیض علیه زنان، علیه اقوام
و ملیت‌ها، علیه اقلیت‌های دینی، تبعیض علیه کسانی که در چارچوب رژیم نیستند اما
خواهان مشارکت هستند. این‌ها خواستشان را با شعار "رای من کو؟" مخالفت خود را با
تبعیض و خواست مشارکتشان را بیان کردند. بخش بزرگی از افرادی که در این جنبش شرکت
کردند به این نیرو وابسته اند. به طور طبیعی این نیروها خواست‌هایشان متفاوت است و
باید توجه داشت که یکی از نقاط قوت این جنبش آن بوده است که نیروهایی را با
خواست‌های متفاوت کنار یکدیگر گرد آورد و آقای موسوی نیز کار بزرگی که توانستند در
این یکسال انجام دهند آن بوده است که با ایستادگی روی حرفشان و پایداری خود و
همچنین با برخورد هوشمندانه تمامی این نیروها را مورد توجه قرار دهد تا بتواند
خواست‌های مجموعه‌ای از نیروها را در صحبتشان منعکس کنند. به همین دلیل هم این
جنبش امروز با قدرت تداوم دارد و هنوز هم می‌تواند اثر خود را در حیات سیاسی آینده
ایران بگذارد.
این تغییر بنیادینی که گفتید خواست بخشی از نیروهاست می‌تواند به تغییر ساختار و در
واقع انقلابی دیگر هم بیانجامد؟ در واقع مرز این تغییر کجاست؟
انقلاب بحث دیگری است. برای مثال من عضو اتحاد جمهوری خواهان هستم و طبیعی است که
ما خواهان یک حاکمیت دموکراتیک هستیم. مطابق با ۱۰ ماده‌ای که نوشتیم، بخش مهمی از
قوانین موجود در ایران باید تغییر کند. مساله‌ای مثل ساختار حکومتی که بر مبنای
تبعیض بنا شده است و مساله ولایت فقیه به عنوان مقامی بالاتر از مقام‌های انتخابی
باید تغییر یابند، بنابر این بخشی از نیروهایی که در این جنبش شرکت دارند، خواستار
تغییراتی بنیادین هستند و تصوری که از رژیم ایده آل خود دارند با آنچه که در ایران
حاکم است متفاوت است.
ولی با توجه به راهکاری که آقایان موسوی و کروبی مبنی براجرای بدون تنازل قانون
اساسی جمهوری اسلامی مطرح کرده اند، آیا نیروهایی مثل شما در ایران، می‌توانند به
دنبال این جنبش حرکت کنند و برای رسیدن به اهدافشان در داخل این جنبش قرار بگیرند؟
این جنبش در طول یک سال گذشته، هویتی از خود نشان داده است. این جنبش با شعار " رای
من کو؟ " یعنی خواست مشارکت از سوی مردم قبل از انتخابات شکل گرفت ؛ نیروها از قبل
از انتخابات به آقای موسوی رای خود را دادند و جنبش از پیش از برگزاری انتخابات
آغاز شد. این جنبش، با خواست مقابله با تبعیض و باز شدن فضای سیاسی در جامعه تداوم
یافت. در این زمینه، مجموعه نیروهای موجود در جنبش خواست مشترکی دارند. طبیعی است،
کسانی که خواستار تغییر قانون اساسی هستند اجرای همین قانون را در نظر ندارند ولی
خواست آقای موسوی در اجرای قانون اساسی از آنجایی که تاکید دارند بر ماده‌های مردمی
آن، نظیر آزادی مطبوعات، آزادی احزاب و نقش نظارت استصوابی، این نکته مورد تائید
سایر نیروهاست هرچند که آنها خواستار تغییر در قانون اساسی هستند.
با توجه به سرکوبی که حاکمیت از خرداد ۸۸ تا امروز پیش گرفته است فکر می‌کنید جنبش
تداوم می‌یابد؟ نمود زنده بودن جنبش را در چه می‌بینید؟
مساله مهم آن است که بخش بزرگی از جامعه ایران، به ویژه تحصیل کرده‌ها، مدیران،
هنرمندان جامعه خواستار تحول اند ؛ این خواست تحقیق نیافته است ولی روحیه نیروهای
شرکت کننده در جنبش، تضعیف نشده است. آنها روی خواست خود تاکید دارند و به اشکال
مختلف تمایل خود را نشان می‌دهند. ما با شکست جنبش و اینکه نیروهای جنبش مایوس شده
باشند و رژیم توانسته باشد که اقتدار گذشته‌اش را بازیابد مواجه نیستیم بلکه با
تداوم جنبش در اشکال مختلف مواجه هستیم. به طور طبیعی شکل تظاهرات خیابانی با توجه
به فشار مسوولان امنیتی حاکم پدید آوردند و دستگیری‌های صورت گرفته، نمی‌توانست
تداوم داشته باشد و این یکی از اشکال بود و در آینده هم حتما اشکال دیگری در جامعه
ظهور خواهد کرد. به این معنا مسوولان حکومتی توانستند تظاهرات خیابانی را مهار کنند
ولی موفق نشدند که جنبش را به عقب نشینی وادار سازند. جنبش با نیروی بیشتری از
گذشته و حتی فکر می‌کنم با پایه ی توده‌ای وسیع تر از قبل تداوم دارد.
در سخنتان گفتید که کسانی نظیر‌هاشمی رفسنجانی به جنبش سبز روی خوش نشان دادند و در
واقع بخشی از این جنبش اند. برای نمونه آقای رفسنجانی با توجه به تغییر مواضعی که
گاه به گاه از وی می‌بینیم چقدر می‌توان روی نقش سیاسی اش در این جنبش تاکید کرد و
در آینده نیز چه سهمی خواهد داشت؟
البته آقای رفسنجانی هم خودش را جزئی از این جنبش نمی‌داند. من هم منظورم این نبود
و از برخورد مثبت وی گفتم. مساله ایت است که آقای رفسنجانی و بخشی از نیروهای درون
رژیم که برخورد پراگماتیستی داشته اند، همواره موضع ثابتی را نمایندگی کرده اند.
آنها خواستار اقتدار حکومت هستند و بر این باورند که سیاست‌های آقای احمدی نژاد
موجودیت رژیم را به خطر انداخته است. آنها از لحاظ مصلحت حفظ حکومت، این جهت گیری
را داشته و تاکنون نیز بر همین موضع پیش رفته اند. پیشنهادات آنان در راستای
تغییرات معینی است که نیروی حاکم بتواند در اقتدار خود باقی بماند. درباره اینکه
نیروهای مختلف چه نقشی در آینده خواهند داشت نمی‌توانم پیش بینی کنم، ولی آنچه که
مسلم است اینکه در درون اردوی محافظه کاران نیز کسانی هستند که می‌فهمند با ادامه
سیاست کنونی نمی‌توانند حکومت کنند. افرادی مثل آقای مطهری یا آقای رضایی مواضعی را
بیان می‌کنند که حاکی از احساس خطر است. در درون اصولگرایان نیز خطری که آقای
رفسنجانی مطرح می‌کند، موافق دارد. بنابر این یک نیروی جدی در میان نیروهای حاکم
وجود دارد که معتقد است باید سیاست‌ها را تعدیل کرد. متاسفانه تا امروز، نیرویی که
راس قرار دارد فکر می‌کند که با اعمال فشار می‌تواند حکومت کند.
تناقض بین خواست‌ها و شعارهای بدنه اجتماعی جنبش با سران گروه‌های موجود در جنبش را
چگونه می‌توان درک کرد. چنانکه شما هم اشاره کردید شعار آغازین جنبش " رای من کو؟ "
بود اما بعد‌ها به شعارهایی رادیکال انجامید. چطور سرانی که یا در حاکمیت بوده اند
و حالا کنار گذاشته شده اند یا اینکه هنوز دستی در قدرت دارند می‌توانند پاسخگوی
خواست بدنه اجتماعی جنبش باشند؟
زمانیکه مسوولان رژیم سیاست سرکوب را به کار ببرند، طبیعی است که شعارها و خواست‌ها
رادیکال تر می‌شود و این اجتناب ناپذیر است. این مساله نه در شعارها که حتی در
سخنان خود موسوی نیز می‌توان دید. انعکاس این مساله را در برخورد جبهه مشارکت و
سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی هم می‌توان دید. در رابطه با تناقضی که عنوان کردید
من چنین چیزی نمی‌بینم. به هرحال در این جنبش نیروهای مختلف حضور داشتند و
بخشی‌هایی از آن هم شعارهای رادیکالی را مطرح کرده است.
یعنی وقتی آقای موسوی می‌گوید که ما خواستار اجرای دقیق قانون اساسی هستیم با شعار
" مرگ بر اصل ولابت فقیه " یا " استقلال آزادی جمهوری ایرانی " از سوی مردم تناقضی
ندارد؟!
حسن جنبش سبز در این است که مجموعه‌ای از نیروها را در خود متشکل کرده است یعنی از
کسانی که خواستار تعدیل‌های کوچک در سیاست‌ها تا تغییرات بنیادین هستند را در خود
جای داده است. بنابر این خواست‌ها وشعار‌ها نشان دهنده گرایش‌های مختلفی است که
منعکس می‌شود. وجود این گرایش‌ها طبیعی است و از روز اول وجود داشته است. آقای
موسوی این گرایش‌های موجود را مورد توجه قرار داده و موضع منفی نسبت به گرایش‌های
متفاوت نگرفته است. وی تلاش کرده که در سخنان و نوشته‌هایش گرایش‌هایی را که مثل
ایشان فکر نمی‌کنند را مورد توجه قرار دهند و سخن آنان را نیز منعکس کنند. بنابر
این اگر این تصور وجود داشته باشد که همه نیروهای درون جنبش عینن همان برداشتی را
دارند که آقای موسوی دارند چنین نیست و این امتیاز این جنبش است که ما گرایش‌ها و
طیف گوناگونی از نیروهای سیاسی را می‌بینیم که برای مشارکت در حیات سیاسی و برای
باز شدن فضای سیاسی در حال حرکت است. در این راستا مجموعه نیروها با هم همسو هستند.
سخنانی که آقای موسوی تا به امروز مطرح کرده تناقضی با خواست‌های مجموعه این نیروها
نداشته و بر همین اساس هم به نظر من برخورد ایشان در مجموع مثبت بوده است.